बिमस्टेक  बैठक आयोजक हुनुको नाताले मोदी आउँदा एउटा विशिष्ट पाहुनाका  रूपमा राज्यले गर्नुपर्ने औपचारिक  स्वागत आफ्नो ठाउँमा  छ तर ,नेपाली जनमानसले दिलदेखि गर्ने स्वागत, सत्कार र आतिथ्यबाट भने उनी वन्चित भए ।

दोधार मनस्थितिमा छौ, हामी नेपाली । मोदीलाई स्वागत गरौ कि बिरोध । बिरोध गर्नुको नैतिक हक पनि छैन अनि स्वागत नगर्नुको परम्परागत संस्कारले  पनि  दिदैन । पाहुनालाई स्वागत गर्नु परम्परागत संस्कार र आधुनिक समाजको शैली भए पनि हृदयदेखि नै स्वागत गर्न दिल खुशी छैन । हिजोको कठिनभन्दा कठिन नाकाबन्दीको झल्को त्यसले पारेको आर्थिक र सामाजिक असर परिवार र समाज विघटनको प्रभावले मन मस्तिष्क नै रुम्मली रहेकोे छ । मनमा एउटा आक्रोशको ज्वाला दन्कि रहेको छ, म पनि केही हुँ, हामी नेपालीको पनि स्वाभीमान र आत्मसम्मान छ भन्ने एउटा अन्तर हृदयदेखिको इगो छ । जागृत भाव छ । तर, अर्कोतिर आफुले केही गर्न नसकेको र केही गर्न नै नखोजेको लघुताभाष  पनि छ । सिधा आँखा जुधाएर हेर्न नसकेको परिस्थिति पनि छ । यस्तो द्वैध मनस्थिति भएर म बाचेको छु, मेरो देश खडा भएको छ ।

हुनत सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण र गतिलो अनि तागतिलो शिक्षा खराब मान्छे र दुष्ट आचरण भएकोे मान्छेले सिकाएर जान्छ, त्यसैले जिन्दगीमा शिक्षा लिनको लागि, गतिलो पाठ सिक्नको लागि खराव मान्छेको धोका, बेइमानी, धृष्टता र कुकर्म यथेष्ट हुन्छ जुन अनुकरण गर्नको लागि होइन  ‘लेसन’ लिनको लागि आवश्यक हुन्छ । मोदीले हामीलाई ठिक समयमा ठिक पाठ पढाएका हुन भलै हामीले ठुलो दुख, अभाव र पिडा झेल्नु पर्यो।  अनगिन्ती समस्याको पहाड उकल्नु पर्यो।  दुखको महासागरमा हेलिनु र चोप्लिनु पर्यो तर, पनि हामीलाई हाम्रो हैसियत र क्षमता अनि आफ्नो ल्याकत मापन गर्ने अवसर मिलेको हो । हामीले जति बुझ्यौ जे बुझ्यौ तत्काल र तत्क्षणको लागि मात्रै बुझ्यौ, केही समय तात्यौ, आवेगमा आयौं , भावनात्मक भयौं।  तर, दीर्घकालिन सोच र दुरदर्शिता प्रदर्शन गर्न सकेनौं । आवेसात्मक, भावात्मक बन्यौ तर, ब्यबहारात्मक बनेर तदनुकुल परिवर्तन गर्न सकेनौ । सुधार गर्न अल्छि गर्यौ । मच्चिएपछि त्यसै थच्चिनु हुन्थेन हामी त विना परिणाम थच्चियौ । दुख छिटो भुल्ने र क्षमाशिल हुनुको कारण सबै कुरा चाडैं भुल्छौ । भुल्ने कुरा भुलेर नभुल्ने कुरा नभुल्नु पर्नेमा प्रायः सबै भुल्छौ ।

हामीले पटकपटकको नाकाबन्दी र आफूमाथीको भारतीय रवैया र अत्याचार पनि भुल्यौ । चोट सहने र भुल्ने बानीले हामी नभुल्ने कुरा छिटो भुलेर हैरान छौ । हामीले अरुलाई सराप्न र धारे हात लगाउन जति छिटो सक्छौ त्यति छिटो हाम्रो हात पाखुरी यो माटाको सिर्जनात्मक क्षमता बिकासको लागि खियाउन जानेको भए, कति राम्रो हुन्थ्यो । हाम्रो खेत वारी  बाझो राखेर हामी अनुदानको चामल पिठोको लागि हात पसार्छौ, गर्दन झुकाउछौ अनि हामीलाई नहेपे कसलाई हेप्नु ?  केही सिट छात्रवृत्तिको लागि आफ्नो स्वाभिमान बन्धक राखेर प्रधानमन्त्रीदेखि मन्त्री सांसद र दलका नेताहरू दूतावासको ढोका ढोकामा देउसी खेल्न पुगेपछि हामीलाई हेपे भनेर रोइकराइ गर्नुको अर्थ र मतलव के हुन्छ ?  गाउँमा एउटा एम्बुलेन्सको लागि राजदुतको चाकरी गर्ने, राजदुतको दैलो चहार्दै हिड्ने बानी अब दक्षिण हुँदै उत्तरी छिमेकीतिर सरेको देखिदैछ, यसले हामीलाई कता पुर्याउछ ?

हाम्रो स्वाभिमान सर्वत्र बन्धक हुदैछ । एकातिर बन्धक भएको स्वाभिमान अर्को तिर बन्धक हुनु चै कति जायज हो ? खै हाम्रो दृस्टी  ?  पर निर्भरताको दुश्कचक्र तोडनु भनेको वल्ला घर नरे पल्ला घर सरे मात्र हो ?  एक छिमेकी घुर्क्याएर अर्को छिमेकीको शरणमा जानू हो ?  खेतवारी  खोरिया हराभरा बनाउने बिदेशी भुमिमा श्रम र पाखुरी खर्चेर बस्ने झन्डै पचास लाख युवा आकर्षण गर्ने सरकारी नीति खै ?  कुनै समय धान गहुँ निर्यात गर्ने हामी आज चामल अनुदान माग्ने स्थितिमा छौँ । कृषिप्रधान देशमा कृषिले धान्ने अर्थतन्त्र खोक्रो छ । लसुन, खोर्सानी, प्याज जो हाम्रै करेसा बारीमा सजिलै फलाउन सकिन्छ, आफुलाइ खान मात्र हैन बिक्रीवितरण गर्नसमेत पुग्ने फलाउन सकिन्छ।  तर, यस्ता कुराको प्रमोट गर्ने सरकारी नियम कहाँ छ ? कृषिको आधुनिकीकरण, बैज्ञानिकरण, बजारीकरण र औधोगिकरणको दीर्घकालीन नीति लक्ष्य र सोच खै ? कृषिमा आउने अनुदान सबै गैर कृषक राजनीतिक दल र तिनका आसेपासेमा सिमित हुन्छ ।

कृषकले पाउने भनेको त असमयमा चर्को मुल्यको बीउ बिजन र मल खाद मात्र हो ? ६ प्रतिशत ब्याजदरमा लोन मात्रै घोषणा भयो खै कार्न्यवयन ?  किन बैंकको लोन झन्झटिलो हुन्छ ?  बिलासी गाडी किन्न लोन दिन रुचाउने बैक लाई कृषिमा लोन दिलाउन किन नीति बनेन ?  अनि कसरी हुन्छ कृषिमा आधारित अर्थतन्त्र मजबुत ?  खेतवारी  बाझो राखेर सबै किनेर खाने वृत्ति र प्रवृतिको बिकास भएपछि कसरी सम्मुन्नत नेपाल बन्न सक्छ ?  हामीसग जे छ, जुन चिजको सम्भावना बढी छ त्यसलाई धरासायी बनाएपछि हामी कसरी परनिर्भरताको कुचक्र तोडन सक्छौ ?  छिमेकीलाई गाली गर्छौ तर, उसकै तरकारी अन्नवाली नभए हाम्रो मुखमा माड लाग्दैन ।   उत्पादन छैन आयात सबैथोक प्रायः एकै देशबाट तर, पनि उसले रोकीदिदा हामी सराप्छौ । उसले तरकारी पठाउदैन भने हाम्रो भान्सा अपुरो हुन्छ । उसको गोलभेडा खाने लसुन, खोर्सानी, माछा मासु आयात गर्ने अनि उसलाई गाली गर्ने ।

हामीसग फलफुल अन्न्पात तरकारी प्रसस्त फल्ने जमिन छ तर सिर्जनात्मक जागर छैन जागर गर्नेलाई पनि प्रेरित र प्रोत्साहित गर्ने ठुलो छाती छैन, वातावरण छैन अनि कुन र के आधारमा समृधिको नक्शा पास हुन्छ ? नारा लगाएर समृधि फल्दैन, अल्छि गरेर माटाे उर्वर हुँदैन । माटाको उर्वरता बढाउन दिमागमा नेपाल समृध  बनाउने सपना हुनुपर्छ । हामी आत्मस्वाभिमानमा चोट लाग्दा सराप्छौ रुन्छौ कराउछौ, बहुलाउछौ तर, किन हामीलाई चोट लाग्यो यसको निराकरण गर्न हामीले गर्नुपर्ने के हो त्यो चाहिँ गर्दैनौ । अरुलाइ सराप्ने र आत्मसम्मानमा चोट लाग्यो भनेर रुने समय करेसावारी  खन्न र गोडन मात्रै खर्चियो भने भान्सामा लसुन प्याज किन्नु पर्दैनथ्यो । हेक्का हुने कुराको राख्नु पर्नेमा नहुने कुराको हेक्का राखेर हामी दुखी छौँ ।